سبک زلال /آموزش= از: دادا ( بخش دوم)

من طرف فرزانه شیدا الأحد يناير 24, 2010 5:34 am

به نمونه ي ديگر توجّه فرماييد :

زلال شماره ي ( 4 )

عشــق را

مي پرستـم عشق را

قطره اي وحشت نـدارم از بُتان

بر دل ديوانه با يك بوسه بستم عشق را

بـاز آتش مي زنم بـر خويشتن در عالم ديـوانـگي

باز از بند منيّت هاي بي معناي سر در گم گسستم عشق را

عقل مغـرور آسمانم را غبـار آميـز نتوانست كرد

ناگهان تسليم شد چون ديد مستم عشق را

نام عشقم عشق خواهد مانـد

بـاز هستم عشق را

عشــق را

بررسي شعر فوق :

5- عشــق را=2ض

4- مي پرستـم عشق را= 4ض

3- قطره اي وحشت نـدارم از بتان= 6ض

2- بر دل ديوانه با يك بوسه بستم عشق را= 8ض

1- بـاز آتش مي زنم بـر خويشتن در عالم ديـوانـگي=10ض

+- باز از بند منيّت هاي بي معناي سر در گم گسستم عشق را=12ض

1- عقل مغـرور آسمانم را غبـار آميـز نتوانست كرد= 10ض

2- ناگهان تسليم شد چون ديد مستم عشق را= 8ض

3- نام عشقم عشق خواهد مانـد= 6ض

4- بـاز هستم عشق را= 4ض

5- عشــق را= 2ض

نوع ساختار نظم شعر : عروضي

فرم ضرباهنگ = ( 2-4-6-8-10-12-10-8-6-4-2 )

تعداد ضرباهنگ بين سطرها = 2

تعداد كل سطرها = 11

+= سطر مادر =

باز از بند منيّت هاي بي معناي سر در گم گسستم عشق را

داراي 12 ضرباهنگ

1و1= سطرهاي قرينه =

بـاز آتش مي زنم بـر خويشتن در عالم ديـوانـگي

عقل مغـرور آسمانم را غبـار آميـز نتوانست كرد

هركدام داراي 10 ضرباهنگ با وزن موسيقيايي برابر

2و2= سطرهاي قرينه =

بر دل ديوانه با يك بوسه بستم عشق را

ناگهان تسليم شد چون ديد مستم عشق را

هر كدام داراي 8 ضرباهنگ با وزن موسيقيايي برابر

3و3= سطرهاي قرينه =

قطره اي وحشت نـدارم از بتان

نام عشقم عشق خواهد مانـْدْ

هركدام داراي 6 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

4و4= سطرهاي قرينه =

مي پرستـم عشق را

بـاز هستم عشق را

هركدام داراي 4 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

5و5 = سطرهاي قرينه =

عشــق را

عشــق را

هركدام داراي 2 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

نتيجه : شعر فوق طبق قانون كلّي « زلال » از نوع شعرهاي زلال عروضي قافيه دار محسوب مي شود.

زلال شماره ي ( 5 )

چشمت هنوز

مـانـنـد آفتـاب روز

رود عطش روانده به لب هاي آب

اي واي و داد ازين حرارت مابين اين دو سوز

اشكم فغان نمود وَ گشتم كباب

باشد به داغ جان فروز

عشقم بـروز

بررسي شعر فوق :

3- چشمت هنوز = 3ض

2- مـانـنـد آفتـاب روز = 5ض

1- رود عطش روانده به لب هاي آب = 7ض

+- اي واي و داد ازين حرارت مابين اين دو سوز = 9ض

1- اشكم فغان نمود وَ گشتم كباب = 7ض

2- باشد به داغ جان فروز = 5ض

3- عشقم بـروز = 3ض

نوع ساختار نظم شعر : عروضي

فرم ضرباهنگ = ( 3-5-7-9-7-5-3 )

تعداد ضرباهنگ بين سطرها = 2

(توجه:تعداد ضرب بين سطرها در همه ي زلالهاي عروضي فقط 2 است )

تعداد كل سطرها = 7

+= سطر مادر =

اي واي و داد ازين حرارت مابين اين دو سوز

داراي 9 ضرباهنگ

1و1= سطرهاي قرينه =

رود عطش روانده به لب هاي آب

اشكم فغان نمود وَ گشتم كباب

هركدام داراي 7 ضرباهنگ با وزن موسيقيايي برابر

2و2= سطرهاي قرينه =

مـانـنـد آفتـاب روز

باشد به داغ جان فروز

هر كدام داراي 5 ضرباهنگ با وزن موسيقيايي برابر

3و3= سطرهاي قرينه =

چشمت هنوز

عشقم بـروز

هر كدام داراي 3 ضرباهنگ با وزن موسيقيايي برابر

نتيجه : شعر فوق طبق قانون كلّي « زلال » از نوع شعرهاي زلال عروضي قافيه دار محسوب مي شود.

ب- زلال عروضي بدون قافيه

اين نوع زلال ، چنانچه از اسمش پيداست ، داراي ريتم و آهنگ روان عروضي بوده ولي در قيد قافيه نمي ماند.

به نمونه ي زير توجّه فرماييد :

زلال شماره ي ( 6 )

يك نفر آنجا

داخل پارك پر از ماتم

در كنار شمعداني ها براي خود

نور مي گردد وَ باران محبّت زندگاني را

آُف برين مهري كه من دارم تو داري !

لا به لاي آرزوهايي

اُف برين باور

تشريح و بررسي شعر فوق :

ض = ضرباهنگ

3- يك نفر آنجا (3ض)

2- داخل پارك پر از ماتم (5ض)

1- در كنار شمعداني ها براي خود (7ض)

+- نور مي گردد وَ باران محبّت زندگاني را (9ض)

1- آُف برين مهري كه من دارم تو داري! (7ض)

2- لا به لاي آرزوهايي (5ض)

3- اُف برين باور (3ض)

نوع ساختار نظم شعر : عروضي

فرم ضرباهنگ ( 3 – 5 – 7 – 9 – 7 – 5 – 3 - )

تعداد ضرباهنگ بين دو سطر = 2

(توجه:تعداد ضرب بين سطرها در همه ي زلالهاي عروضي فقط 2 است )

+= سطر مادر = نور مي گردد وَ باران محبّت زندگاني را (9ض)

1و1= سطرهاي قرينه:

در كنار شمعداني ها براي خود (7ض)

آُف برين مهري كه من دارم تو داري! (7ض)

داراي آهنگ يكسان

2و2 = سطرهاي قرينه:

داخل پارك پر از ماتم (5ض)

لا به لاي آرزوهايي (5ض)

داراي آهنگ يكسان

3و3 = سطرهاي قرينه :

يك نفر آنجا (3ض)

اُف برين باور (3ض)

داراي آهنگ يكسان

طبق قانون كلّي زلال ، شعر فوق زلال و از نوع عروضي بدون قافيه است.

نكته ي قابل توجّه : گاهي اوقات در بعضي زلال ، ضربي كه در هوا مي ماند به شمارش نمي آيد . به عبارتي ، نيم هجاي اضافي در ترتيب موسيقيائي شعر رعايت مي گردد امّا نوشته نمي شود .

و نمونه اي ديگر :

زلال شماره ي ( 7 )

يـك نفـر آنـجا

زيـر گلهاي اقاقي ها

نوحه مي خواند براي سالگرد خود

عاشقي از خنده هايش بوي شبنم را نمي گيرد

آه- از اين حال تنهائي و بد بختي

درد پشت درد مي رويد

عشق مي ميرد

تشريح و بررسي شعر فوق :

ض = ضرباهنگ

3- يـك نفـر آنـجا (3ض)

2- زيـر گلهاي اقاقي ها (5ض)

1- نوحه مي خواند براي سالگرد خود (7ض)

+- عاشقي از خنده هايش بوي شبنم را نمي گيرد (9ض)

1- آه- از اين حال تنهائي و بد بختي (7ض)

2- درد پشت درد مي رويد (5ض)

3- عشق مي ميرد (3ض)

نوع ساختار نظم شعر : عروضي

فرم ضرباهنگ ( 3 – 5 – 7 – 9 – 7 – 5 – 3 - )

تعداد ضرباهنگ بين دو سطر = 2

+= سطر مادر = عاشقي از خنده هايش بوي شبنم را نمي گيرد(9ض)

1و1= سطرهاي قرينه:

نوحه مي خوانَد براي سالگرد خود (7ض)

آه – از اين حال تنهائي و بدبختي (7ض)

داراي آهنگ يكسان

2و2 = سطرهاي قرينه:

زير گلهاي اقاقي ها (5ض)

درد پشت درد مي رويد (5ض)

داراي آهنگ يكسان

3و3 = سطرهاي قرينه :

يك نفر آنجا (3ض)

عشق مي ميرد (3ض)

داراي آهنگ يكسان

نتيجه : طبق قانون كلّي زلال ، شعر فوق زلال و از نوع عروضي بدون قافيه است.

نمونه ديگر:

شعر زير را تشريح و بررسي فرماييد :

زلال شماره ي ( 8 )

اي عشق

پر كن تو مرا اينك

در اوج تمنّـائـي و شـوري

بنشان به لب چشم عطش بر دوسه بوسه

چـندي مگـر آسايـم ازين غـربت رنـج آور و تـاريـك

اي عشق تو اي در همه جا چشمه ي جاري

در قلّه ي چشمان مثلّث

مافوق پلنگم من

بـر تـاب !

تشريح و بررسي شعر فوق :

4- اي عشق (2ض)

3- پر كن تو مرا اينك(4ض)

2- در اوج تمنّـائـي و شـوري(6ض)

1- بنشان به لب چشم عطش بر دوسه بوسه(8ض)

+ چـندي مگـر آسايـم ازين غـربت رنـج آور و تـاريـك(10ض)

1- اي عشق تو اي در همه جا چشمه ي جاري(8ض)

2- در قلّه ي چشمان مثلّث(6ض)

3- مافوق پلنگم من(4ض)

4- بـر تـاب !(2ض)

نوع ساختار نظم شعر : عروضي

فرم ضرباهنگ : ( 2-4-6-8-10-8-6-4-2)

تعداد ضرباهنگ بين دو سطر = 2

+- سطر مادر :چـندي مگر آسايم ازين غـربت رنـج آور وتـاريـك

داراي 10 ضرباهنگ

سطرهاي قرينه ي 1 :

1- بنشان به لب چشم عطش بر دوسه بوسه(8ض)

1- اي عشق، تو اي در همه جا چشمه ي جاري(8ض)

هر كدام داراي 8 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

سطرهاي قرينه ي 2 :

2- در اوج تمنّـائـي و شـوري(6ض)

2- در قلّه ي چشمان مثلّث(6ض)

هر كدام داراي 6 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

سطرهاي قرينه ي 3 :

3- پر كن تو مرا اينك(4ض)

3- مافوق پلنگم من(4ض)

هر كدام داراي 4 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

سطرهاي قرينه ي 4 :

4- اي عشق (2ض)

4- بـر تـاب !(2ض)

هر كدام داراي 2 ضرباهنگ با وزن موسيقيائي برابر

نتیجه : شعر فوق طبق قانون كلّي « زلال » از نوع عروضي بدون قافيه است .

ج- زلال آزاد

زلال آزاد مقيّد به رديف و قافيه و اوزان عروضي نيست و در اين نوع از زلال ، بيشتر روي تصوير و تخيّل و كوتاه و محكم گويي و روي آرايه هاي نادره ، تمركز حواس مي شود . و گاهي هم مي بينيد كه سادگي موضوع بخاطر اهميت پيام ارجحتر از به كار بردن ساير افاده هاي ادبي است.

توجّه فرماييد كه زلال آزاد ، از قانون كلّي خارج نمي شود . آزادي اين ، فقط از قيد اوزان عروضي و رديف قافيه مي باشد . در اين شعر طبق قانون كلي زلال ، فاصله ي بين سطرها با شمارش هجاها مراعات مي گردد.

قانون زلال آزاد:

1- سطر اول و آخر هر كدام داراي حداكثر شش عدد هجا باشد.

2- تعداد هجاي بين دو سطر ( تفاوت پلّه اي بين دو سطر همجوار از هم ) حداكثر تا شش عدد بوده و با يك مقدار تفاوت بطور پله اي نزول و صعود داشته باشد. ( تبصره : در زلال آزاد ، معمولاً اختلاف بين سطور با يك هجا را تا حدّي كه شكل قالب را به هم نزند ، ناديده مي گيرند.)

3- ريتم ساده ي هجايي از ابتدا تا آخر بطور يكسان حفظ گردد.

4- تعداد سطرها از 5 كمتر و از 11 بيشتر نباشد.

5- سطرها زير هم نوشته شوند.

6- سطرهاي قرينه يا متقارن ، از لحاظ طول وزن و تعداد هجا و تعداد ضرباهنگ باهم مساوي باشند .

زلال شماره ي ( 9 )

فـردا

در اين مكان

به روي پوست من

نـا مسلمان نـويـسنـد

با خون عشقي كه از تو دارم ،

و مـرا به جـاي كفـر

بــه دار كشنـد

نمـي دانـد

كسي

تشريح و بررسي شعر فوق :

هـ = هجا = رِيتم = گام

اگر در بررسي ، ريتم يا وزن سطر اوّل برايمان معلوم باشد و يا آهنگ موسيقييائي سطر مادر كشف شود ، تعداد ضرباهنگ يا هجا ها ، آسانتر و درست بدست مي آيد. مثلاً وزن سطر اوّل در اين شعر معادل مي شود با : يَفْـعَل = يَــفْ + عَــلْ = 2 هـ

4-فـردا

= فر+دا= ( 2هـ )

3- در اين مكان

=در+اين+مك+ان= ( 4هـ )

2- به روي پوست من

=به+رو+يِ+پوس+تِ+من ( 6 هـ )

1- نـا مسلمان نـويـسنـد

= نا+مُــ+سَل+مان+نِ+ويـ+سَـنـْ+دْ ( 8 هـ )

+- با خون عشقي كه از تو دارم ،

= با+خو+نِ+عش+قي+كه+از+تو+دا+رَم ( 10 هـ )

1- و مـرا به جـاي كفـر

= و+م+را+به+جا+ي+كف+ر ( 8 هـ )

2- بــه دار كشنـد

= به+دا+ر+ك+شن+د ( 6 هـ )

3- نمـي دانـد

= ن+مي+دا+ند ( 4 هـ )

4- كسي

= ك+سي ( 2 هـ )

نوع ساختار نظم شعر : هجايي

فرم هجا = ( 2 – 4 – 6 – 8 – 10 – 8 – 6- 4- 2 )

تعداد هجاي بين دو سطر = 2

تعداد كلّ سطرها = 5

+= سطر مادر = داراي 13 هجا

1و1= سطرهاي قرينه ( هركدام داراي 9 هجا و برابر )

2و2= سطرهاي قرينه ( هر كدام داراي 5 هجا و برابر )

نتيجه : شعر فوق با توجّه به بررسي هاي به عمل آمده و با توجه به قانون زلال ، شعر زلال آزاد است .

نمونه اي ديگر از زلال آزاد :

زلال شماره ي ( 10 )

در اين زمانه

خدا را ديدن مشكل است

مي خواهم پري گيرم از جنس ماوراء

و خـــودم را جـــدا بكنـم

از هر بهانه

بررسي شعر فوق :

هـ = هجا

2- در اين زمانه = 5 هـ

1- خدا را ديدن مشكل است = 9 هـ

+- مي خواهم پري گيرم از جنس ماوراء = 13 هـ

1- و خـــودم را جـــدا بكنـم = 9 هـ

2- از هر بهانه = 5 هـ

نوع ساختار نظم شعر : هجايي

فرم هجا = ( 5-9-13-9-5 )

تعداد هجاي بين سطرها = 4

تعداد كل سطرها= 5

+ = سطر مادر داراي 13 هجا

1و1= سطرهاي قرينه= هر كدام داراي 9 هجا و برابر

2و2= سطرهاي قرينه= هر كدام داراي 5 هجا و برابر

نتيجه : شعر بالا طبق قانون كلّي زلال از نوع شعرهاي زلال آزاد محسوب مي شود .