سبک زلال /آموزش= از: دادا ( بخش سوم)

من طرف فرزانه شیدا الأحد يناير 24, 2010 5:35 am

د- زلال پيوسته

داراي دو يا بيشتر ، شعر زلال ، در يك موضوع و مضمون و همسان از لحاظ وزن و تعداد سطور و تقارنها .

زلال پيوسته خود داراي دو نوع ( عروضي و آزاد ) مي باشد .

و زلال عروضي نيز به دو نوع ( عروضي قافيه دار و عروضي بدون قافيه ) تقسيم مي گردد :

قانون زلال پيوسته ي عروضي قافيه دار:

1= تعداد سطر هر زلال 5 الي 11

2= طول وزن سطرهاي اول و آخر حداكثر تا 5 ضرباهنگ

3= تفاوت طول وزن بين دو سطر مساوي با 2 ضرباهنگ

4= طول وزن يا آهنگ سطرهاي متقارن باهم مساوي

5= دو سطر اول و آخر هر زلال هم قافيه و بقيّه ي سطور يك در ميان داراي قافيه ( مي تواند سطور اول و آخر در

شعر قافيه داري كه داراي رديف هم هست، فقط رديف بشود. )

6= تعداد سطور زلال ها باهم مساوي

7= طول وزن يا آهنگ سطرهاي مادر باهم مساوي

نمونه اي از زلال پيوسته ي عروضي قافيه دار :

زلال شماره ي ( 11 )

زلال بگو!

ازان مي حلال بگو!

بگو ز وصـل منوّر بـه زيـر پرتو عشق

شبيه چشمه روان شو وَ حرف را در اوج حال بگو!

بگو ز عاشقي از شور و مهرباني و گرمي ، بگو ز خلوت ماه

وَ از قرابت جــاري وَ حكمت و ره كمال بگو!

نه اينكه بركه ي خاموش و بي رمق بشوي!

نه اينكه مثل لال بگو ،

زلال بـگــو!

*

زلال بخوان!

خوش آبتر در عاطفه مان

برايم حال بده از فنون عشوه گري

بيا دو بوسه جلوتر وَ چند چشم معطّر چو آب روان

بخوان به وزن زلال و بزن به ريتم زلال و بنـوش باز مرا

كسي نشسته شبيه تو در اريكه ي قلبم بدون زبان

تكان بده دل بشكسته را كمر به كمر

و راز اين حكايت جان

بگير عيان

*

صداي مرا

بنوش هاي هاي مرا

ببين چقدر به ياد تو زنده تر شده ام

من از تبار جنونم شنو به گوش دو چشمت نداي مرا

بيـا كه رقص من از دامن نگاه تو اينك چـو آب مي ريـزد

نموده اي به خودت پر عجيب اي گل خوشبوي!جاي مرا

و من بجز تو كسي را رها نمي بينم

بگير دردهاي مرا

وَ هاي مرا

يك نمونه ي ديگر از زلال عروضي پيوسته ي قافيه دار :

زلال شماره ي ( 12 )

عاشق شدم تو را

آخــر چــرا مــرا اي آشنـا

در اين سراي دلهره باور نمي كني؟!

داني كشيده ام ز جدايي من بي خواب و خور چه ها ؟!

ديوانه گشته ام ز غم هجر بي حساب

باري نباشد ا ين چنين روا

غمگين كني مرا

*

بي تو نمي شود

اوقات را دلم بسر كند

يـا در ميـان پنجه ي آتـشْ بيــاري ات

چون اژدها تحمّل سوزش به جانفشاني ام دهـد

اي نيزه هاي دور دو چشمت نشان مرا

بي رحمي ات فزون شد از عدد

زخمم برين سند

*

بس بي ثمر شدم

گويا هدف به بد نظر شدم

با اينكه زير پاست زمين با تمامي اش

انگار من به ناز تو در حـاشيه زير و زبَـر شدم

اي ماه من بتاب كه جاني نمانده است

در كوي عشق در به در شدم

پر دردسر شدم

*

فـريـاد از آتشت

كُشتي مرا تو داد از آتشت

اي واي ازان اداي پر از عشوه هاي شور

كس را نديده ام كه بـه يادت شود آزاد از آتشت

شيرين نگشت بر سر هجران در عالمي

آن تلخي فرهاد از آتشت

اي داد از آتشت

تشريح و بررسي شعر فوق:

ض= ضرباهنگ

3- عاشق شدم تو را = 4 ض

2- آخــر چــرا مــرا اي آشنـا = 6 ض

1- در اين سراي دلهره باور نمي كني؟! = 8 ض

+- داني كشيده ام ز جدايي من بي خواب و خور چه ها ؟! = 10 ض

1- ديوانه گشته ام ز غم هجر بي حساب = 8 ض

2- باري نباشد اين چنين روا = 6 ض

3- غمگين كني مرا = 4 ض

*

3- بي تو نمي شود = 4ض

2- اوقات را دلم بسر كند = 6ض

1- يا در ميان پنجه ي آتش بياري ات = 8ض

+- چون اژدها تحمّل سوزش به جانفشاني ام دهد = 10 ض

1- اي نيزه هاي دور دو چشمت نشان مرا = 8 ض

2- بي رحمي ات فزون شد از عدد = 6 ض

3- زخمم برين سند = 4 ض

*

3- بس بي ثمر شدم = 4 ض

2- گويا هدف به بد نظر شدم = 6 ض

1- با اينكه زير پاست زمين با تمامي اش = 8 ض

+- انگار من به ناز تو در حاشيه زير و زبر شدم = 10 ض

1- اي ماه من بتاب كه جاني نمانده است = 8 ض

2- در كوي عشق در به در شدم = 6 ض

3- پر دردسر شدم = 4 ض

*

3- فرياد از آتشت = 4 ض

2- كُشتي مرا تو داد از آتشت = 6 ض

1- اي واي ازان اداي پر از عشوه هاي شور = 8 ض

+- كس را نديده ام كه به يادت شود آزاد از آتشت = 10 ض

1- شيرين نگشت بر سر هجران در عالمي = 8 ض

2- آن تلخي فرهاد از آتشت = 6 ض

3- اي داد از آتشت = 4 ض

نوع ساختار نظم شعر : عروضي

فرم ضرباهنگ ( 4-6-8-10-8-6-4 )

تعداد ضرباهنگ بين دو سطر = 2

تعداد سطور هر زلال = 7

+= سطور مادر:

داني كشيده ام ز جدايي من بي خواب و خور چه ها ؟! = 10 ض

چون اژدها تحمّل سوزش به جانفشاني ام دهد = 10 ض

انگار من به ناز تو در حاشيه زير و زبر شدم = 10 ض

كس را نديده ام كه به يادت شود آزاد از آتشت = 10 ض

هرچهار سطر متقارن مادر ، با همديگر در يك طول وزن و آهنگ قرار دارند

سطرهاي قرينه : ( 1 )

در اين سراي دلهره باور نمي كني؟! = 8 ض

ديوانه گشته ام ز غم هجر بي حساب = 8 ض

يا در ميان پنجه ي آتش بياري ات = 8ض

اي نيزه هاي دور دو چشمت نشان مرا = 8 ض

با اينكه زير پاست زمين با تمامي اش = 8 ض

اي ماه من بتاب كه جاني نمانده است = 8 ض

اي واي ازان اداي پر از عشوه هاي شور = 8 ض

شيرين نگشت بر سر هجران در عالمي = 8 ض

هر هشت سطر متقارن با همديگر داراي طول وزن و آهنگ يكسان هستند .

سطرهاي قرينه: ( 2 )

آخــر چــرا مــرا اي آشنـا = 6 ض

باري نباشد اين چنين روا = 6 ض

اوقات را دلم بسر كند = 6ض

بي رحمي ات فزون شد از عدد = 6 ض

گويا هدف به بد نظر شدم = 6 ض

در كوي عشق در به در شدم = 6 ض

كُشتي مرا تو داد از آتشت = 6 ض

آن تلخي فرهاد از آتشت = 6 ض

هر هشت سطر متقارن با همديگر داراي طول وزن و آهنگ و ضرباهنگ موسيقييائي يكسان هستند .

سطرهاي قرينه: ( 3 )

عاشق شدم تو را = 4 ض

غمگين كني مرا = 4 ض

بي تو نمي شود = 4ض

زخمم برين سند = 4 ض

بس بي ثمر شدم = 4 ض

پر دردسر شدم = 4 ض

فرياد از آتشت = 4 ض

اي داد از آتشت = 4 ض

هر هشت سطر متقارن با همديگر داراي طول وزن و آهنگ و ضرباهنگ موسيقييائي يكسان هستند .

نتيجه : طبق قانون زلال ، شعر فوق زلال و از نوع عروضي پيوسته ي قافيه دار مي باشد .

توجه : نظرخواهی در ادامه ی مطلب درسایت ایشان فعال است
http://www.dadazolal.blogfa.com/