یه شب مهتاب /شاملو

من طرف فرزانه شیدا السبت فبراير 13, 2010 12:21 pm

یه شب مهتاب
ماه میاد تو خواب
منو می بره
کوچه به کوچه
باغ انگوری
باغ آلوچه
دره به دره
صحرا به صحرا
اونجا که شبا
پشت بیشه ها
یه پری میاد
ترسون و لرزون
پاشو میذاره
تو آب چشمه
شونه می کنه
موی پریشون

یه شب مهتاب
ماه میاد تو خواب
منو می بره
ته اون دره
اونجا که شبا
یکه و تنها
تک درخت بید
شاد و پر امید
می کنه به ناز
دستشو دراز
که یه ستاره
بچکه مث
یه چیکه بارون
به جای میوه ش
سر یه شاخه ش
بشه آویزون

یه شب مهتاب
ماه میاد تو خواب
منو می بره
از توی زندون
مث شب پره
با خودش بیرون
می بره اونجا
که شب سیاه
تا دم سحر
شهیدای شهر
با فانوس خون
جار می کشن
تو خیابونا
سر میدونا
عمو یادگار
مرد کینه دار
مستی یا هشیار؟
خوابی یا بیدار؟

مستیم و هشیار
شهیدای شهر
خوابیم و بیدار
شهیدای شهر
آخرش یه شب
ماه میاد بیرون
از سر اون کوه
بالای دره
روی این میدون
رد میشه خندون
یه شب ماه میاد...

سال 1332، زندان قصر...
بله، شاملوی بزرگ، این بزرگ مرد ادبیات ایران. که هنوز هم از گستردگی حیطه کارهایش در حیرتیم و عجیب اینکه هنوز هم او را درست نشناخته ایم ! البته گرایشهای سیاسی ایشان جای بحث فراوان دارد اما در اینجا صحبت از ترانه شبانه 2 خواهیم کرد که با نامهای یه شب مهتاب یا شهیدان شهر هم شناخته می شود. آهنگساز این اثر اسفندیار منفرد زاده، و خواننده زنده یاد فرهاد مهراد است.
ادبیات معاصر ایران به تناسب تغییرات گسترده و پیاپی سیاسی، همیشه دستخوش جریانها بوده است. از سیطره سنگین مارکسیزم تا انقلاب، جنگ و مدیحه ثرایی ها و مخالفتهای پس از آن. شاید به برداشت عده ای در این بین به ادبیات ظلم هم شده باشد چرا که همچون یک ابزار برای مقاصد گروهی و حزبی از آن بهره جسته اند اما بزرگانی مثل احمد شاملو خود گواهی بر رد این مدعا هستند. شاملو با وجود حفظ استقلال فکری و سیاسی خود، نه تنها هرگز از مسیر اصلی که همانا فعالیتهای ادبی بود دور نشد، بلکه خدمت بزرگی هم به ادبیات معاصر نمود و تا مدتها سرمشق بسیاری از جوانان و شاگردان این عرصه شد. در این میان، اشعار و ترانه های بیداری او، از جمله مجموعه شبانه که در زندان سروده شده است، از موثرترین آثار این دوره در ایجاد اندیشه های باز بودند.

رویای زندانی، آزادیست. و شب (در بسیاری از ترانه ها و اشعار فارسی) نمادی از فضای بسته سیاسی، فضایی که در آن با اندیشه های مخالف برخورد قهرآمیز می شود. ماه اما، نور ظلمت شکنیست، که پیام آور آزادی از زندان دیو است. رویای آزادی، شاعر را به فضایی کودکانه می برد، به باغ های میوه، به دره ها و صحراها. جایی که پری زیبا، پشت بیشه ها، موهایش را شانه می کند، به آینه آزادی، در ابتدایی ترین شکل ممکن... شبی دیگر، رویای آزادی، شاعر را پیش تک درخت بید می برد، وطنی آزاد و پربار، شاد و پر امید... باری اما، ماه، به شاعر یادآور می شود، که راه آزادی، با فانوس خون شهیدان است که نور می گیرد. و مسئولیت شاعر را در برابر این خونها که همانا روشنگری و بیداریست گوشزد می کند. ترانه با همصدایی آزادمردان به پایان می رسد که هرچند به ظاهر در خوابیم اما پشت این پلکهای بسته فکرها جاریست. امیدوارانه، ماه آزادی شبی طلوع خواهد کرد... اما اینبار نه در خواب بلکه در بیداری ذهنهای پایدار...

برخی از دوستان، متاسفانه برای ترانه ها تاریخ مصرف قائلند. یعنی معتقدند که مسئولیت روشنگری این ترانه دیگر به پایان رسیده و اکنون فقط می تواند بیانگر حس امید باشد. گاهی حتی پا را از این هم فراتر می گذارند و منکر هر نوع معنای مبارزه در پس این ترانه می شوند و معتقدند که از این ترانه استفاده سیاسی شده است !! ترانه ای که به نظر نگارنده، از رک ترین ترانه های سروده شده در آن دوران است. "تا دم سحر، شهیدای شهر، با فانوس خون..." تک تک واژه ها مستقیما اشاره به وقوع انقلابی خونین دارد. حتی به اعتقاد من، اگر نبود چنین ترانه هایی، هرگز انقلاب 57 به وقوع نمی پیوست. بیداری و بیدارگری هرگز وابسته به زمان و رژیم خاصی نیست...

صدای ماندگار فرهاد مهراد، به حق تنهای صدای سزاوار بر خواندن این ترانه است. این را مخصوصا گفتم چون جوان جویای نامی هم گویا این ترانه را به سبک و سیاقی دیگر (تکنو!) اجرا کرده که تماما مخرب حس مبارز ترانه است. و به همین دلیل هم بالکل از بررسی آن اجرا خودداری می کنم. فرهاد مهراد، اما به ادعای درستش، هرگز ترانه بدون پیامی نخوانده است. و صدای بی همتای او کاملا حس ترانه را منتقل می کند. از سویی دیگر موسیقی اسفندیار منفرد زاده نیز، دست در دست صدای فرهاد و واژگان شاملو می نهد و ترکیبی بدیع از هنر ماندگار بر جای می گذارد. ملودی ابتدای ترانه همان ملودی شبانه 1 (کوچه ها باریکند...) است اما اینبار با سازهای متفاوت. در شبانه 1 ملودی با سوت و ویولن سل نواخته می شود اما در شبانه 2 با گیتار. از سازهای بادی در سرتاسر طول آهنگ استفاده بسیار زیبایی شده است. اما هوشیاری منفردزاده در اینجاست که پس زمینه را هرگز شلوغ نمی کند چرا که خوب می داند که صدای فرهاد حتی با یک گیتار خالی هم کاملا موثر است اما در عین حال با استفاده به جا از سازهای دیگر (از جمله سازهای کوبه ای) ترانه را زیباتر می کند. برای بندهای مختلف شعر نیز ملودی های متفاوتی نوشته شده، که هر کدام زیباتر از دیگریست. و این خود ترانه را از گرفتار تکرار شدن نجات می دهد. منفرد زاده تک تک حسهای ترانه را به خوبی روی نت پیاده کرده و این نشان از حساسیت او بر وظیفه هنریش دارد
گوش کنیم، لذت هم ببریم، اما اندیشیدن را فراموش نکنیم

......

لینک موسیقی (فرمت WMA، کیفیت 20 کیلو بایت در ثانیه، سایز 714 کیلوبایت)
از وبلاک ترانه ی باران
<A href="http://darkestpalace.persianblog.ir/post/3" target=_blank>http://darkestpalace.persianblog.ir/post/3